تخمدان ها اندامهای بادامی شکلی در زیر شکم و دو طرف رحم هستند که وظیفه آنها آزاد کردن تخمک و تولید هورمون های زنانه استروژن و پروژسترون است. گاهی کیسه های کوچک پر از مایعی به نام کیست در تخمدان ایجاد می شوند.
اغلب این کیستها خطری ندارند و بدون ایجاد درد یا علائم روی تخمدانها یا داخل آنها رشد می کنند. اما بعضی از کیستها خطرناکند یا به درمان نیاز دارند. ما در این مقاله علاوه بر توضیح مفصل درباره کیست تخمدان، به شما خواهیم گفت که چه زمانی باید برای درمان آنها به پزشک زنان مراجعه کنید. برای دسترسی سریع به تیترها می توانید از فهرست زیر استفاده کنید.
آشنایی با انواع کیست تخمدان
به گفته دکتر سیده زهرا طباطبایی، جراح و متخصص زنان و زایمان، کیست تخمدان بیشتر در سنین باروری ایجاد می شود. البته کیست تخمدان در دختران جوان و زنان یائسه هم بروز می کند ولی شیوع آن خیلی کمتر است.
چند نوع کیست تخمدان داریم که در بین آنها کیستهای عملکردی شایع تر هستند و فقط در سنین باروری ظاهر می شوند. این نوع کیست در اثر اختلال در چرخه تخمک گذاری ایجاد می شوند و شامل دو دسته زیر هستند:
کیست فولیکولار: تخمک ها در کیسه ای به نام فولیکول رشد می کنند. و با باز شدن فولیکول از تخمدان آزاد می شوند. اگر تخمک ها نتوانند از فولیکول آزاد شوند، در آنجا می مانند و به رشد خود ادامه می دهند تا به کیست فولیکولار تبدیل شوند.
کیست جسم زرد: بعد از رها شدن تخمک از فولیکول، باید کیسه اطراف تخمک حل شود و از بین برود. در صورتی که این اتفاق نیفتد، مایعاتی در فولیکول جمع می شوند و در نهایت، کیست جسم زرد تشکیل می شود.
انواع دیگری از کیستهای تخمدانی وجود دارند که عملکردی نیستند، یعنی ربطی به سیکل ماهانه تخمک گذاری ندارند. این کیستها به دلایل دیگری ایجاد می شوند که رایجترین آنها عبارتند از:
کیست درموئیدی: این کیستها در سنین باروری بیشتر رایج اند و درون آنها با مو، پوست، دندان، استخوان یا چربی پر شده است. به این نوع کیست به کیست موئی نیز معروف است.
سیستادنوما: این نوع کیستها پاتولوژیک هستند، یعنی در اثر رشد غیر طبیعی سلولها در سطح خارجی تخمدانها ایجاد می شوند. رشد سلولها در کیست سیستادنوما سرطانی نبوده و این نوع کیست کمتر بین زنان شایع است.
آندومتریوما: کیست های پرخونی هستند که حاوی بافت پوشش داخلی رحم یعنی آندومتر هستند. به دلیل رنگ تیره ای که دارند به آنها کیست شکلاتی نیز می گویند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک: کیست پلی سیستیک زمانی رخ می دهد که تعداد زیادی کیسه های ریز در تخمدانها تشکیل شوند. ایجاد این کیستها باعث بزرگ شدن و تنبلی تخمدانها می شود. تنبلی تخمدان هم با توجه به علائم از خفیف تا شدید تقسیم می شوند. مقاله “تنبلی تخمدان خفیف و شدید چه تفاوتی با هم دارند” اطلاعات کاملی درمورد علائم و روشهای درمان آن در اختیار شما عزیزان قرار می دهد.
آبسه: کیستهایی هستند که در اثر عفونت شدید لگن مانند عفونت کلامیدیایی (نوعی عفونت مقاربتی باکتریایی) ایجاد می شوند.
کیست تخمدان بدخیم: این کیستها بدترین نوع کیست تخمدان هستند که بیشتر در سنین یائسگی ظاهر شده و خطرناک هستند. خوشبختانه این نوع کیستها نادرند.
علت بروز کیست تخمدان
کیستهای تخمدانی به دلایل هورمونی، پاتولوژیکی و عملکردی ایجاد می شوند. ریسک بروز آنها در اثر عوامل زیر افزایش می یابد:
- اختلالات هورمونی
- بارداری
- مصرف داروهای محرک تخمک گذاری جهت باروری زنان مثل کلومیفن (کلومید)
- بیماری اندومتریوز (رشد بافت داخلی رحم یا آندومتر به بیرون رحم) که به تخمدانها نیز چسبیده و باعث ایجاد کیست می شود
- عفونتهای لگنی شدید که به تخمدانها سرایت کرده است
- رشد کیست تخمدانی که قبلا داشته اید
علائم کیست تخمدان
کیستهای ریز معمولا علائمی ایجاد نمی کنند اما با بزرگ شدن کیست، ترکیدن کیست تخمدان و یا قطع خونرسانی به تخمدانها بدلیل کیست، علائم زیر ایجاد می شود:
- رابطه جنسی دردناک
- درد کمر، لگن یا ران
- حساسیت سینه ها
- دیسمنوره (دردهای شدید قاعدگی)
- تهوع و استفراغ
- یبوست
- تکرر ادرار
- پریودهای نامنظم، سنگین یا خیلی سبک
- نفخ شکم، از دست دادن اشتها یا زود سیر شدن
- کاهش یا افزایش ناگهانی وزن
اگر کیست تخمدان دارید و ناگهان دچار درد تیرکشنده در ناحیه لگن، تب، سرگیجه یا تنفس سریع شده اید، باید به سرعت به بیمارستان مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: درمان دردهای شدید قاعدگی در شیراز
عوارض کیست تخمدان خطرناک است؟
اکثر کیستهای تخمدانی خوش خیم و بی خطر هستند اما بعضی از آنها سرطانی و خطرناکند. برخی دیگر نیز به دلیل ایجاد عوارض زیر خطرناک یا جدی هستند:
ترکیدن کیست تخمدان: فشار وارد شده به لگن موقع نزدیکی واژینالی در موارد نادری می تواند باعث پارگی کیست تخمدان شود. در صورت پارگی کیست، درد شدید و خونریزی داخلی ایجاد شده و با مراجعه دیرهنگام به بیمارستان، بیمار با خطرات جانی مواجه می شود.
ناباروری: کیست تخمدان در بارداری زمانی تاثیر منفی می گذارد که دچار کیست تخمدان پلی کیستیک یا آندرومتریوما باشید و آنرا درمان نکنید. ولی با شروع درمان و کوچک شدن این کیستها می توانید باردار شوید.
توجه: کیست های عملکردی، سیستادنوما و کیست های درموئید بر باروری زنان تاثیری ندارند مگر اینکه بزرگ باشند. در این صورت می توانند باروری را سخت کنند.
پیچ خوردگی تخمدانها: بزرگ بودن کیست به ندرت باعث چرخش تخمدان و قطع خونرسانی به آن می شود. این عارضه با درد تیز و ناگهانی لگن، تهوع و استفراغ همراه بوده و می تواند باعث مرگ بافت تخمدان (نکروز تخمدان) یا به خطر افتادن جان بیمار شود.
تقریباً ۳ درصد از جراحی های اورژانسی زنان بدلیل پیچ خوردگی تخمدانها انجام می شود (منبع: هلث لاین).
برای تشخیص نوع کیست تخمدان و درمان قطعی آن در شیراز می توانید به مطب خانم دکتر سیده زهرا طباطبایی، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی مراجعه کنید. جهت رزرو نوبت با شماره ۰۹۱۷۷۳۴۵۳۹۴ تماس بگیرید.
روشهای تشخیص کیست تخمدان در شیراز
پزشک زنان در شیراز با معاینه لگنی بیمار می تواند متوجه تورم شکم و تخمدانها شود. تشخیص نوع کیست تخمدان با سونوگرافی انجام می شود. در زنان یائسه نیز تشخیص کیست تخمدان با آزمایش خون زمانی انجام می شود که پزشک به دنبال تشخیص سرطانی بودن کیست تخمدان باشد. همچنین ممکن است آزمایش های زیر برای بانوان تجویز شود:
- سی تی اسکن (برای تهیه تصاویری از سطح اندام های داخلی)
- MRI (برای مشاهده عمقی اندام های داخلی)
- آزمایش خون برای بررسی اختلالات هورمونی در زنانی که در سنین باروری هستند
- تصویر برداری اولتراسوند (برای تعیین اندازه، محل، شکل و جامد یا مایع بودن محتویات کیست و مشاهده تخمدانها)
اکثر کیستها بعد از چند هفته یا چند ماه ناپدید می شوند، برای همین پزشک سریع درمان شما را شروع نمی کند و بعد از چند هفته تا چند ماه بعد دوباره باید اولتراسوند را تکرار کنید. اگر کیست هنوز هست و کوچک نشده است، باید آزمایش های زیر را انجام دهید:
- تست بارداری (نشان می دهد که بارداری علت کیست هست یا نه)
- آزمایش هورمونی (بررسی سطح هورمون استروژن یا پروژسترون)
- آزمایش خون برای غربالگری سرطان تخمدان
- بیوپسی (نمونه برداری از بافت تخمدان در مواردی که سونوگرافی رشد غیرعادی را در تخمدانها نشان داده است. ولی در صورت مشکوک بودن به سرطان، بیوپسی انجام نمی شود)
چه زمانی باید برای درمان کیست تخمدان اقدام کرد؟
با توجه به نتیجه آزمایشها، برای کیستهایی درمان انجام می شود که:
- خودبخود از بین نمی روند
- درحال بزرگتر شدن هستند
- کاهش یا حذف کیست به باروری بیمار کمک می کند
- کیست باعث فشار یا درد مداوم و علائم دیگر شده
در این شرایط با درمان کیست می توان آن را کوچک کرد یا کاملا از بافت تخمدان برداشت.
درمان کیست تخمدان در شیراز
به گفته خانم دکتر طباطبایی، اکثر کیستهای تخمدان از نوع عملکردی هستند و بدون درمان از بین می روند. اما پزشکان از روشهای درمان کیست تخمدان بدون دارو یا با دارو باید برای درمان کیستهای علامت دار استفاده کنند. این درمانها عبارتند از:
درمان کیست تخمدان با قرص ال دی
با داروهای ضد بارداری خوراکی مثل ال دی می توان جلوی تخمک گذاری و ایجاد کیست های جدید را در زنانی که در سنین باروری هستند و مرتب دچار کیست تخمدان می شوند، گرفت. همچنین درمان کیست تخمدان در یائسگی با قرصهای ضد بارداری خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می دهد.
جراحی کیست تخمدان
برای درمان سریع کیست تخمدان هایی که مشکوک به سرطان هستند؛ خیلی بزرگ اند (بزرگتر از ۵ سانتیمتر) یا احتمال پارگی یا پیچ خوردگی آنها وجود دارد، عمل جراحی انجام می شود. چون در زنان یائسه احتمال سرطانی شدن کیست تخمدان یا سرطان تخمدان بالا است، توصیه می شود با جراحی کیستها برداشته شوند.
در صورت نیاز به جراحی، متخصص زنان برای حفظ باروری زنان فقط کیست را یا یک تخمدان را بر می دارد. مگر در مواردی که چاره ای جز برداشتن دو تخمدان نباشد که در این صورت بیمار دچار ناباروری می شود. برای برداشتن کیست تخمدان در شیراز از یکی از روشهای زیر استفاده می شود:
حذف کیست تخمدان با لاپاراسکوپی
اگر کیست خیلی بزرگ نباشد با عمل لاپاراسکوپی می توان آن را برداشت. برای این جراحی، متخصص زنان با ایجاد یک برش کوچک در نزدیکی ناف، دستگاه لاپاراسکوپ (لوله ای مجهز به چراغ و دوربین) را وارد حفره شکمی می کند. سپس با چند برش ریز دیگر ابزارهای پزشکی کوچکی وارد شکم می شوند تا کیست را از تخمدان جدا کنند.
لاپاراتومی کیست تخمدان
اگر کیست بزرگ باشد و با لاپاراسکوپی نتوان آن را دفع کرد، جراح مجبور است عمل باز یا لاپاراتومی را انجام دهد. برای این جراحی، یک برش بزرگ زیر شکم ایجاد می شود تا کیست تخمدان از آنجا خارج شود. سپس از کیست، به سرعت نمونه برداری می شود تا اگر بافت سرطانی بود همان موقع با عمل هیسترکتومی در شیراز، تخمدانها و رحم نیز خارج شوند.
برای درمان انواع کیست تخمدان با روشهای جراحی و غیرجراحی در شیراز، شما هم می توانید به خانم دکتر سیده زهرا طباطبایی، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی مراجعه کنید. جهت رزرو نوبت با شماره ۰۹۱۷۷۳۴۵۳۹۴ تماس حاصل فرمایید.
سوالات رایج درباره کیست تخمدان
معمولا در مورد کیست های تخمدانی و درمان آنها سوالات زیر از پزشک زنان پرسیده می شود:
ممکن است کیست تخمدان بعد از درمان دوباره عود کند؟
بله. کیست تخمدان ممکن است در زنان یائسه و زنانی که دچار اختلالات هورمونی هستند، دوباره عود کند.
چطور میتوان از کیست تخمدان پیشگیری کرد؟
برای جلوگیری از کیست تخمدان، اگر عفونت لگنی دارید، باید به پزشک مراجعه و با آنتی بیوتیک آن را درمان کنید. در زنانی هم که اختلال هورمونی دارند، با قرصهای ضدبارداری می توانیم جلوی تشکیل کیست را بگیریم.
چه نوع کیست تخمدان خطرناک است؟
کیستهای سرطانی خطرناکترین نوع هستند که نادر بوده و بیشتر در سنین یائسگی دیده می شوند.
درمان کیست تخمدان در حاملگی چطور انجام می شود؟
درمان کیست تخمدان در دوران بارداری بدلیل حاملگی با مشکلات زیادی همراه است. برای همین قبل از بارداری باید کیست خود را درمان کنید و در صورتی که کیست شما ریز باشد اجازه بارداری دارید.
اگر شما هم سوالی درباره درمان کیست تخمدان در شیراز دارید، در بخش نظرات مقاله آنرا بپرسید.
من خیلی وقته کیست تخمدان دارم و دارو میخورم اما خوب نمیشه. چکار کنم؟
درمان کیست تخمدان طولانیه و اغلب روشهای درمان غیرجراحی برای کنترل کیسته که زیاد بزرگ نشه. پس طبق زیر نظر پزشکتون درمان رو ادامه بدین.
سلام خانم دکتر کسایی که کیست تخمدان دارند نمی تونند باردار بشن؟
اگر کیست تخمدان رو درمان نکنید میتونه باعث ناباروری بشه بخصوص در تنبلی تخمدان که کیستها خیلی زیاد هستند. اگر قصد بارداری دارید، باید زیر نظر پزشک درمان رو شروع کنید تا کیست تون کوچکتر بشه و بعد برای بچه دار شدن اقدام کنید.